Disclaimer: Ακολουθούν έγκυρες ιατρικές πληροφορίες που αφορούν χειρουργικές επεμβάσεις. Οι τυχόν επιπλοκές σε χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να ακούγονται ανησυχητικές αλλά δεν είναι. Στον κλάδο της αναισθησιολογίας, τα οφέλη των ιατρικών παρεμβάσεων ξεπερνούν κατά πολύ τον κίνδυνο. Ο σκοπός της αναφοράς είναι διότι κάθε ιατρός έχει την ευθύνη και υποχρέωση να παρέχει πλήρη και έγκυρη ενημέρωση στο ευρύ κοινό.
Η επισκληρίδιος αποτελεί μία ευρέως διαδεδομένη και εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο αναισθησίας που χρησιμοποιείται τόσο για τον φυσιολογικό τοκετό όσο και για την καισαρική. Με τα χρόνια έχουν βελτιωθεί τόσο η τεχνική της όσο και τα χορηγούμενα φάρμακα, που κάνουν την επισκληρίδιο στα χέρια ενός έμπειρου γιατρού, μία πολύ ασφαλή πρακτική. Η επισκληρίδιος αποτελεί την πιο κοινή μέθοδο για ανώδυνο τοκετό στις εγκύους στα περισσότερα κράτη του κόσμου.
Η επισκληρίδιος αναισθησία πραγματοποιείται με έγχυση των αναισθητικών φαρμάκων στον επισκληρίδιο χώρο της σπονδυλικής στήλης. Έτσι προκαλείται μία παροδική απώλεια της αίσθησης του πόνου στο κάτω μισό του σώματος. Ανάλογα με τη δόση του χορηγούμενου φαρμάκου, προκαλείται επίσης παροδική απώλεια της κινητικότητας των κάτω άκρων.
Οι περισσότερες γυναίκες περιγράφουν την αίσθηση από ένα ελαφρύ «μούδιασμα» των άκρων, έως την πλήρη ακινησία, η οποία περιγράφεται ως «αίσθηση πως θέλεις να κουνήσεις τα πόδια σου και δεν μπορείς». Εκτός από την αίσθηση του πόνου, χαρακτηριστικό της επισκληριδίου, είναι το ότι χάνεται και η αίσθηση της θερμοκρασίας, δηλαδή η διάκριση μεταξύ ζεστού και κρύου πάνω στο δέρμα.
Επομένως, μία επιτυχημένη επισκληρίδιος αναισθησία καταργεί τον πόνο, χωρίς να καταργεί πλήρως την αίσθηση και την κινητικότητα. Οι ασθενείς μπορούν να νιώθουν μία πίεση από τις συσπάσεις της μήτρας, αγγίγματα ή τραβήγματα, χωρίς όμως η αίσθηση αυτή να είναι επώδυνη ή να προκαλεί δυσφορία.
Σε περίπτωση που η επισκληρίδιος χρησιμοποιείται σε μία καισαρική τομή, ο αναισθησιολόγος ελέγχει την αποτελεσματικότητά της πριν την έναρξη του χειρουργείου. Αρχικά με ένα βαμβάκι με κρύο νερό ή αντισηπτικό ελέγχει τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ χεριού και κοιλιάς.
Απόδειξη μίας επιτυχημένης επισκληριδίου είναι πως οι γυναίκες νιώθουν το κρύο στο χέρι, ενώ στην κοιλιά περιγράφουν την αίσθηση είτε σαν ελαφρύ άγγιγμα ή χάδι χωρίς την αίσθηση της θερμοκρασίας είτε δε νιώθουν απολύτως κανένα άγγιγμα.
Αντιστοίχως, χρησιμοποιώντας μία βελόνα ελέγχεται η αίσθηση της αιχμηρότητας και του πόνου. Στο χέρι γίνεται πλήρως αισθητή, ενώ στην περιοχή της κοιλιάς οι έγκυες το νιώθουν ως μία ελαφριά πίεση ή ως πλήρη εξάλειψη της αισθητικότητας στην περιοχή.
Ο βαθμός απώλειας της αίσθησης της θερμοκρασίας και του πόνου εξαρτάται από τη δόση του χορηγούμενου φαρμάκου, και αυτό εξαρτάται με τη σειρά του από το σκοπό της χορήγησης.
Στην περίπτωση του φυσιολογικού τοκετού, όπου στόχος είναι η αναλγησία, απαιτούνται σαφώς μικρότερες δόσεις φαρμάκων. Στην καισαρική τομή, αντιθέτως, απαιτείται πλήρης αναισθησία από το επίπεδο του αφαλού και κάτω.
Η επισκληρίδιος αναισθησία γίνεται με τη γυναίκα είτε σε καθιστή είτε σε ξαπλωτή θέση στο πλάι. Η γυναίκα ενημερώνεται από τον αναισθησιολόγο και τους βοηθούς για τη στάση του σώματος που απαιτείται. Σκοπός είναι η πλάτη της γυναίκας να δημιουργεί μία καμπύλη, για να δημιουργείται χώρος μεταξύ των σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης. Αυτό επιτυγχάνεται αφού χαλαρώσουν τελείως οι ώμοι και πέσουν προς τα κάτω. Επίσης το κεφάλι πρέπει να γέρνει ελαφρώς προς τα κάτω και το πηγούνι να έχει την κατεύθυνση προς το θώρακα.
Υπό άσηπτες συνθήκες πραγματοποιείται η τοπική αναισθησία, η οποία μπορεί για λίγα δευτερόλεπτα να προκαλέσει ένα ελαφρύ κάψιμο και τσούξιμο στην περιοχή, έως ότου δράσει το αναισθητικό φάρμακο. Από αυτό το σημείο και μετά, η τοποθέτηση του επισκληριδίου καθετήρα δεν προκαλεί πόνο, παρά μόνο μία αίσθηση πίεσης είτε προς τα δεξιά και αριστερά της σπονδυλικής στήλης, είτε προς τα κάτω στην πλάτη.
Εάν η γυναίκα αισθανθεί οποιοδήποτε πόνο ή δυσφορία, ενημερώνει αμέσως τον αναισθησιολόγο που τοποθετεί τον επισκληρίδιο καθετήρα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι απότομες κινήσεις και η γυναίκα να παραμένει χαλαρή χωρίς να μετακινείται.
Μόλις δράσει το τοπικό αναισθητικό, ο αναισθησιολόγος τοποθετεί έναν πολύ λεπτό και εύκαμπτο καθετήρα, που χορηγεί τα αναισθητικά φάρμακα. Ο καθετήρας, όταν τοποθετείται, μπορεί να δημιουργήσει για μερικά δευτερόλεπτα την αίσθηση πως «γρατσουνάει» την πλάτη ή πως «περνάει ηλεκτρικό ρεύμα». Αυτή η αίσθηση γίνεται σε ορισμένες περιπτώσεις αντιληπτή από τη γυναίκα και διαρκεί μόλις μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου.
Μόλις τοποθετηθεί ο καθετήρας, η γυναίκα μπορεί χωρίς πρόβλημα να ξαπλώσει πάνω του χωρίς να τον αισθάνεται και χωρίς να παρεμποδίζει τη δράση του. Κατά τη χορήγηση των φαρμάκων, οι γυναίκες περιγράφουν μία ευχάριστη αίσθηση δροσιάς στην πλάτη, η οποία είναι αποτέλεσμα του φαρμάκου που χορηγείται από τον καθετήρα.
Για την αποτελεσματική, γρήγορη και ανώδυνη διενέργεια της επισκληριδίου αναισθησίας, απαραίτητα είναι:
Τα οφέλη της επισκληριδίου αναισθησίας στο φυσιολογικό τοκετό είναι η αναλγησία που προσφέρει, χωρίς να καταργεί την αισθητικότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να μπορούν να σπρώχνουν κανονικά χωρίς να πονάνε.
Η δόση και η συχνότητα χορήγησης του φαρμάκου ρυθμίζεται ανάλογα με τις ανάγκες της γυναίκας και το στάδιο του τοκετού, σε συνεργασία με το μαιευτήρα και τη μαία της εγκύου. Με την αναλγησία που προσφέρει η επισκληρίδιος, οι γυναίκες μπορούν να ξεκουράζονται μεταξύ των συσπάσεων ή ακόμα και να κοιμηθούν, ιδίως σε έναν χρονοβόρο τοκετό.
Επιπλέον, η αναλγησία διαρκεί και στο στάδιο αμέσως μετά τη γέννηση του εμβρύου. Συνεπώς, όσες ιατρικές πράξεις γίνονται μετά την έξοδο του μωρού, δεν προκαλούν πόνο και δυσφορία στη γυναίκα.
Αναλόγως με τη χορηγούμενη δοσολογία, μπορεί να παρατηρηθεί ένα μούδιασμα των κάτω άκρων. Σαν αποτέλεσμα, η γυναίκα έχει μειωμένη κινητικότητα κατά τη διάρκεια του τοκετού. Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγες οι γυναίκες που μπορούν να κινητοποιηθούν. Αλλά βασική προϋπόθεση είναι η παρουσία συνοδού και πλήρης αίσθηση και κίνηση των κάτω άκρων.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την επισκληρίδιο αναισθησία μπορούν να προκαλέσουν πτώση στην αρτηριακή πίεση ή κνησμό.
Κατά την εισαγωγή του καθετήρα, ενδέχεται να προκληθεί τρώση της σκληράς μήνιγγας. Λόγω αυτού, η γυναίκα μπορεί να έχει πονοκεφάλους, ναυτία και εμβοές για μερικές μέρες μετά τον τοκετό. Επιπλέον, μπορεί να παρατηρηθεί αναλγησία μόνο σε μία πλευρά, που μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμένη ανακούφιση από τον πόνο.
Οι παραπάνω επιπλοκές αντιμετωπίζονται άμεσα με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή ή με τη διόρθωση της θέσης του καθετήρα. Επίσης, η εμπειρία του αναισθησιολόγου μειώνει την πιθανότητα εμφάνισής τους σε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά.
Η επισκληρίδιος αναισθησία δεν είναι η μοναδική μέθοδος αναλγησίας που εφαρμόζεται για να ανακουφίσει από τις ωδίνες του τοκετού. Η χρήση φαρμάκων ενδοφλεβίως ή ενδομυικά αποτελούν επίσης μία ασφαλή πρακτική που χρησιμοποιείται. Το μειονέκτημά της ωστόσο, αποτελεί η μικρότερη αποτελεσματικότητά της συγκριτικά με την επισκληρίδιο αναισθησία, λόγου του τρόπου δράσης των φαρμάκων.
Η επισκληρίδιος αναισθησία εμποδίζει τη μετάδοση του πόνου στον εγκέφαλο, καθιστώντας τον ανεπαίσθητο. Αντιθέτως τα παυσίπονα φάρμακα απλά μειώνουν την ένταση του πόνου που ούτως ή άλλως φτάνει στον εγκέφαλο.
Είναι πολύ σημαντικό οι μέλλουσες μαμάδες να έχουν ενημερωθεί αναλυτικά από το ιατρικό προσωπικό για:
Οι πιθανές επιπλοκές παρατηρούνται εξαιρετικά σπάνια και στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι παροδικές. Αυτό καθιστά την επισκληρίδιο μία πολύ ασφαλή μέθοδο, και τα πλεονεκτήματα της υπερέχουν κατά πολύ των πιθανών επιπλοκών της.
Γεγονός παραμένει πως η επισκληρίδιος αναισθησία έχει δημιουργήσει επανάσταση στον τρόπο που βιώνει η έγκυος τη γέννηση του παιδιού της. Η αναλγησία επιτρέπει στη γυναίκα να έχει μεγαλύτερο έλεγχο του σώματός της και της εμπειρίας της κατά τον τοκετό.
Η απόφαση για τη διενέργεια της επισκληριδίου είναι καθαρά προσωπική. Η κάθε γυναίκα τη λαμβάνει ανάλογα με τις προσωπικές επιθυμίες, πεποιθήσεις και ανάγκες της, καθώς και τις συστάσεις του θεράποντος γιατρού. Ανεξαρτήτως απόφασης, στόχος παραμένει πάντα η ασφάλεια της εγκύου και του εμβρύου.
Σημειώνεται πως για τη διενέργεια της καισαρικής τομής χρησιμοποιούνται τόσο η ραχιαία αναισθησία όσο και η γενική αναισθησία. Η ανάλυση του θέματος θα αναλυθεί σε μελλοντικό άρθρο.