Η ιστορία της αναισθησίας είναι μια εξαιρετική ιστορία ανθρώπινης ευφυΐας και ιατρικής προόδου. Πριν από την ανακάλυψη της αναισθησίας στα μέσα του 19ου αιώνα, οι χειρουργικές επεμβάσεις ήταν ανυπόφορες δοκιμασίες και συνοδευόμενες από έντονο πόνο και τραύμα. Η σπουδαιότερη στιγμή ήρθε με τη χρήση αιθέρα και χλωροφόρμιου, επιτρέποντας στους χειρουργούς να πραγματοποιούν επεμβάσεις ανώδυνα, επαναστατώντας στον τομέα της ιατρικής.
Αυτή η ουσιαστική πρόοδος όχι μόνο μεταμόρφωσε τον τομέα της χειρουργικής, αλλά άνοιξε επίσης τις πύλες σε αμέτρητες ιατρικές δυνατότητες, καθιστώντας περίπλοκες επεμβάσεις προσβάσιμες και ασφαλείς για ασθενείς σε όλο τον κόσμο. Η ιστορία της αναισθησίας παραμένει μια απόδειξη της αδιάλειπτης προσπάθειας για τη βελτίωση της υγείας, την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου και τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών.
Στα αρχαία ελληνικά κείμενα η ετυμολογία της λέξης αναισθησία προέρχεται (anaisthēsíā, “without sensation”) από το στερητικό ἀν- (an-, “χωρίς”) and αἴσθησις (aisthēsis).
Η αναισθησία ως πρακτική έκανε την εμφάνισή της ήδη από τα αρχαϊκά χρόνια. Σύμφωνα με καταγραφές, χρησιμοποιούνταν το όπιο Papaver somniferum, πληθώρα βοτάνων και το αλκοόλ για την καταπράυνση του πόνου κατά τη διάρκεια ιατρικών επεμβάσεων. Ιστορικές καταγραφές παρουσιάζουν προσπάθειες χορήγησης γενικής αναισθησίας στους αρχαίους Σουμέριους, Βαβυλώνιους, Ασσύριους, Αιγύπτιους, Ινδούς και Κινέζους.
Ανά τους αιώνες έγιναν πολλές προσπάθειες για να ανακουφιστεί ο πόνος. Πριν την ανάπτυξη της μοντέρνας ιατρικής, υπήρχαν μαρτυρίες πως για να προκληθεί απώλεια συνείδησης, χτυπούσαν το κεφάλι του ασθενούς ή πίεζαν τις καρωτίδες του για να προκληθεί λιποθυμία.
Στο μεσαίωνα χορηγούσαν αλκοόλ και διάφορα φυτά ως αναισθητικές ουσίες. Πολύ διαδεδομένο ήταν το όπιο, ειδικά στην Κίνα, το οποίο χρησιμοποιήθηκε και για ενδοφλέβια χρήση το 1660. Ανακούφιση του πόνου προσπαθούσαν να πετύχουν και άλλες τεχνικές, όπως η έντονη πίεση των νεύρων στα άκρα ή η εφαρμογή κρύου νερού, πάγου ή χιονιού. Τέλος, το 18ο και 19ο αιώνα αναπτύχθηκε πολύ και ο υπνωτισμός ως αναλγητική και θεραπευτική μέθοδος.
Πριν την ανάπτυξη των αναισθητικών ουσιών και την ανακάλυψή της γενικής αναισθησίας, η χειρουργική επέμβαση αποτελούσε το ύστατο μέσο στην προσπάθεια να σωθεί η ζωή ενός ασθενούς. Οι συνθήκες, υπό τις οποίες λάμβανε χώρα μία επέμβαση, ήταν σύμφωνα με τα διασωθέντα έγγραφα απάνθρωπες, μαρτυρικές και βάρβαρες, καθώς ο ασθενής έπρεπε να ακινητοποιηθεί με κάθε μέσο.
Υπό αυτές τις συνθήκες μπορούσαν να πραγματοποιηθούν μόνο επεμβάσεις που αφορούσαν στην επιφάνεια του σώματος, στην αντιμετώπιση νεφρικών λίθων, δηλαδή πέτρες στη χολή και ακρωτηριασμοί. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός πως καλός χειρουργός θεωρούνταν ο γρήγορος χειρουργός, καθώς μπορούσε να περιορίσει την αγωνία και το μαρτύριο του ασθενούς του.
Αποτέλεσμα φυσικά του τρόπου διενέργειας των επεμβάσεων, ήταν οι ασθενείς να έχουν πολύ κακή πρόγνωση, με τους περισσότερους να καταλήγουν κατά τη διάρκεια του χειρουργείου ή στην άμεση μετεγχειρητική περίοδο.
Το 16ο αιώνα, ο Ελβετός φυσικός Paracelsus, πειραματίζεται με τον αιθέρα ως αναισθητικό αέριο και εισάγει για πρώτη φορά τη χημική αναισθησία ως έννοια. Με αφετηρία τον αιθέρα, συνεχίζονται τα πειράματα προς αναζήτηση και ανάπτυξη αποτελεσματικών αναισθητικών ουσιών.
Στους δύο αιώνες που ακολουθούν, αναπτύσσεται εκτός των άλλων το πρωτοξείδιο, Nitrous oxide, αέριο που χρησιμοποιείται έως και σήμερα. Αν και ο Paracelsus πειραματίστηκε και περιέγραψε τη χορήγηση αναισθησίας σε ζώα ήδη από το 1540, η πρώτη χορήγηση γενικής αναισθησίας σε ανθρώπους πραγματοποιείται το 1842 από τους Drs Long και Clark.
Στις 16 Οκτωβρίου του 1846, ο Αμερικανός αναισθησιολόγος William Morton, χορήγησε στο γενικό νοσοκομείο της Μασαχουσέτης στη Βοστώνη την αναισθησία με αιθέρα για να πραγματοποιηθεί η αφαίρεση ενός υπογνάθιου λεμφαδένα από το χειρουργό John Warren. Ο ασθενής που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ο πρώτος επισήμως ασθενής που χειρουργήθηκε υπό γενική αναισθησία, ήταν ο Gilbert Abbott.
Ο Morton παρουσίασε για πρώτη φορά την αναισθησία σε ευρύ κοινό, γεγονός που τον κατέστησε πρωτοπόρο. Έτσι εγκαινίασε μία καινούργια εποχή για την ειδικότητα της αναισθησιολογίας, καθώς ήταν η πρώτη φορά που παρουσιάστηκε στον ευρύ επιστημονικό κόσμο η χορήγηση και η αποτελεσματικότητα της γενικής αναισθησίας.
Η επιτυχής χορήγηση της αναισθησίας στο νοσοκομείο της Μασαχουσέτης ξεπέρασε τα σύνορα της αμερικανικής ιατρικής κοινότητας . Μεταφέρθηκαν γραπτώς τα γενόμενα και στο Λονδίνο, όπως καταγράφηκαν από Άγγλους ιατρούς, που ήταν παρόντες κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως η χειρουργική αίθουσα, στην οποία πραγματοποιήθηκε το πρώτο χειρουργείο με γενική αναισθησία, το επονομαζόμενο Ether Dome, διατηρείται ακέραιο έως και σήμερα στο γενικό νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.
Σταθμός στην εξέλιξη των αναισθητικών ουσιών αποτέλεσε το 1877 και η χρήση της κοκαΐνης. Χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως τοπικό αναισθητικό για περιφερικό νευρικό αποκλεισμό αλλά και για ραχιαία και επισκληρίδιο αναισθησία.
Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της σε ραχιαία αναισθησία καταγράφεται το 1885 στη Νέα Υόρκη από τον Dr. Corning. Ο ίδιος το 1901 ολοκλήρωσε επιτυχώς με την ίδια ουσία την επισκληρίδιο αναισθησία. Εξαιτίας του χαρακτηριστικού της κοκαΐνης να προκαλεί μεγάλη εξάρτηση στους χρήστες της, αναπτύχθηκαν παράγωγά της. Ουσίες δηλαδή που είναι εξίσου αποτελεσματικές και πιο ασφαλείς κατά τη χορήγησή τους.
Εκτός από τους αναισθητικούς παράγοντες, σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη της αναισθησιολογίας, αποτέλεσε και η ανακάλυψη των σωλήνων αερισμού που τοποθετούνται στην τραχεία κατά τη διάρκεια της γενικής αναισθησίας. Ο τεχνικός αερισμός και οι παραλλαγές του αναπτύχθηκαν το 19ο αιώνα.
Μετά τη δεκαετία του 1930 αναπτύχθηκαν και τα ενδοφλέβια αναισθητικά φάρμακα και πολλά νέοι, εισπνεόμενοι αναισθητικοί παραγόντες ενώ το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα χορηγήθηκαν για πρώτη φορά τα μυοχαλαρωτικά. Ο πρώτος μυοχαλαρωτικός παράγοντας που χρησιμοποιήθηκε ήταν το curare, το οποίο μέχρι τότε έβρισκε εφαρμογή στο κυνήγι, καθώς αποτελούσε το «φαρμάκι» της νότιας Αμερικής, ενώ στη συνέχεια η έρευνα χάριζε πληθώρα μυοχαλαρωτικών φαρμάκων στην αναισθησιολογική κοινότητα.
Η εισαγωγή της αναισθησίας άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούνται οι επεμβάσεις. Οι χειρουργοί μπορούν να χειρουργήσουν χωρίς την πίεση του χρόνου, τουλάχιστον στις προγραμματισμένες επεμβάσεις. Eπομένως, μπορούν να δώσουν έμφαση στην ακρίβεια και να βελτιώσουν ριζικά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Επίσης, οι χειρουργικές επεμβάσεις μπορούν πλέον να πραγματοποιηθούν σε όλα τα σημεία του σώματος χωρίς περιορισμούς. O πιο σημαντικός παράγοντας βέβαια, αποτελεί ο ίδιος ο ασθενής, που πλέον χειρουργείται χωρίς να υποφέρει και χωρίς να χαράσσεται για πάντα στο μυαλό του η εμπειρία του χειρουργείου ως τραυματική.
Σήμερα οι αναισθητικές ουσίες, σε συνδυασμό με τον συνεχή και λεπτομερή έλεγχο των ζωτικών σημείων του ασθενούς και την εμπειρία και σωστή προετοιμασία του ασθενούς και του ιατρού ανάλογα με τις εκάστοτε και εξατομικευμένες ανάγκες, αποτελούν ασφαλή φάρμακα, τα οφέλη και η αποτελεσματικότητα των οποίων, υπερτερούν τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Εκτός από τη διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων, τα αναισθητικά φάρμακα χορηγούνται και στην επείγουσα προνοσοκομειακή ιατρική, στις μονάδες εντατικής θεραπείας, στην αντιμετώπιση οξέος και χρόνιου πόνου, στον ανώδυνο τοκετό και σε άλλες περιπτώσεις.